Yönetmen Türker Süer’in birinci uzun metraj sineması “Gecenin Kıyısı”, 31. Memleketler arası Adana Altın Koza Sinema Şenliği’nde Türkiye prömiyerini yaptı.
Dünya prömiyerini 81. Venedik Sinema Festivali’nin Orizzonti (Ufuklar) kısmında yapan sinema, 15 Temmuz darbe teşebbüsünü art planına alarak, Sinan ve Kenan isminde iki subay kardeşin bir gecesine odaklanıyor. Sinemanın başrollerini Ahmet Rıfat Şungar ve Berk Hakman paylaşıyor.
Yönetmen Türker Süer’le 31. Milletlerarası Adana Altın Koza’nın Ulusal Müsabakası’nda yarışan “Gecenin Kıyısı”nı konuştuk.
Türker Süer ‘TOPLUMSAL ÇABALARI AİLE İÇİNDE DE GÖRÜYORUZ’
“Gecenin Kıyısı” birinci uzun metrajınız. Sinema nasıl ortaya çıktı, senaryo süreci nasıl gelişti? Bu projeye başlarken sizi en çok etkileyen ne oldu?
Ben Almanya’da doğdum, büyüdüm, orada yaşıyorum lakin doğal ki Türkiye’de olanları yakından takip ediyorum. Aslında daima buraya geliyorum. Bu son yıllarda bendeki izlenimi şöyle oldu: İnsanlarda kutuplaşma ve kuşku oluşmuş. Güya herkes herkesten şüpheleniyor yahut küçük bir kusur yaparsan çabucak kuşkulu duruma düşebiliyorsun. Bu çeşit şeyleri görünce ‘bunlar niçin bu türlü, neden oluyor’ bunları anlamak istedim. Yola da oradan çıktım. Bunları anlamak için bir sinema çekmek, bir öykü anlatmam lazım. Ondan sonra da bu öyküyü iki kardeş üzerinden anlatacağım diye karar verdim.
Aile öyküleri çok ilgimi çekiyor. Zati toplumsal gayretleri aile içinde de görüyoruz değil mi? Aile gayreti toplumun çabasını yansıtıyor, bağlı birbirine. Ben de yola o denli çıktım.
‘DARBE TEŞEBBÜSÜNÜ ODAK NOKTASINA TAŞIMAK GAYEM DEĞİL’
Filmde politik bir atmosfer var. 15 Temmuz darbe teşebbüsünü sinemanın art planına almaya nasıl karar verdiniz? Sinemada bu periyodu seçmenizin özel bir nedeni var mıydı?
Hayır, katiyen hayır. Bu başlangıçta senaryoda yoktu lakin kıssa ilerledikçe eklendi. İnsani trajediyi bir kenara bırakırsak bu cins olaylar dramatik açıdan çok enteresan aslında, ana karakterin dünyasını alt üst ediyor zira. Karakterin her şeyi, bütün gerçek bildiğini sorgulaması lazım. Bu nedenle dramatik açıdan bana orada o denli bir durum gerekiyordu.
Bizim ana karakterimiz ‘dünya böyle’ diye düşünüyor ve o kadar emin ki kendisinden… O nedenle kendi dünyasını sorgulaması için bu türlü çok güçlü bir şey olması gerekiyordu. O fikir de oradan girdi açıkçası.
Ancak bu olayı odak noktasına taşımak hiçbir vakit yani benim gayem değil. Esasen art planda o dönüyor. Tarihi olayların bireyin hayatına nasıl yansıdığını görebilmek de enteresan oluyor olağan.
Filmde kardeşler ortasındaki bağda, vazife ve aile bağları ortasındaki çatışma öne çıkıyor. Bu ikilem nasıl bir dramatik yapı kurmanızı sağladı? Bu tema sizin için şahsî bir mana taşıyor mu?
Herkesin bir ailesi var. Bunu kendim de izah edemiyorum yanlışsız söylemek gerekirse. Neden bilmiyorum lakin beni kurcalayan bir şey varsa husus daima aileye geliyor. Mesela evvelden çektiğim kısa metrajlarda da baba oğul yahut iki kardeşin kıssasını anlattı. Bir aşk öyküsü yazmayı çok isterim fakat eminim ki o denli başlasam bile bir anda ‘bu karakterler kardeş olsa nasıl olur?’ diye düşünmeye başlar, mevzuyu tekrar oraya getiririm. Bu durum tahminen sonradan değişir. Lakin demek ki orada beni kurcalayan bir şey var.
‘AHMET RIFAT ŞUNGAR İLE TANIŞTIĞIM AN ONUNLA ÇALIŞMAK İSTEDİĞİMİ BİLİYORDUM’
Oyuncular nasıl seçildi? Ahmet Rıfat Şungar ve Berk Hakman ile çalışma süreciniz nasıldı?
Çok uygun iki cast yöneticimiz vardı. Ezgi Baltaş ve Berfin Elif Binbay. Rıfat ile şahsen tanışmıyorduk ancak bildiğim ve sevdiğim bir oyuncuydu. Buluştuğum an Rıfat’la çalışmak istediğimi biliyordum. Berk’le de biraz daha sonra buluştuk, tanıştık. Orada da benim için çabucak tak etti. İkisi de çok beğendiğim oyuncular ve ikisi bir ortaya gelince de çok hoş bir kimya tutturdular.
Ahmet Rıfat Şungar ve Berk Hakman’ı düşünüp yazdım derseniz de şaşırmam mesela…
Olurdu değil mi? Ben de o denli düşünüyorum. İkisiyle de çalışmak çok sevinçli, çok hoş, çok düzgündü. İkisi de yetenekli oyuncular bence. Ne yapmak istediğimi çabucak anlıyorlar. Ayrıyeten katkıları da oldu doğal, bazen onlar bir şey diyor, bazen onlar oynayınca ben bir şey görüyorum…
Bir subay olan Sinan karakteri üzerinden disiplin ve sadakat temalarını nasıl işlediniz? Bu karakterin öyküde hangi pahaları temsil ettiğini düşünüyorsunuz?
Yazarken öyküde ilgimi çeken şeylerden biri şu oldu; ikisi de birebir toplumda, tıpkı ülkede yaşıyor. Fakat çok farklı davranış biçimleri var burada.
Sinan’dan başlayalım. Sinan şöyle düşünüyor; en düzgün asker benim. en güzel oğul benim. Daima en güzeli benim… Kenan’ın hali ise isyan. Tahminen de Kenan, Sinan’dan daha evvel bir şeyleri anladı, o nedenle hayal kırıklığına uğradı.
Kenan karakteri, babası asker olmasaydı o da katiyen olmazdı. Onun yeri değil orası. Sinemada de onun bütün hayatı boyunca bunu hissettim. Bir yerde de “Bütün hayatım palavra, birebir seninki gibi” diyor. Bunu alışılmış ki seyirci nasıl istiyorsa anlayabilir. Bu sinemadaki en sevdiğim cümlelerden bir tanesi.
‘BİR SİSTEME SADIKKEN TIPKI ANDA KENDİNE SADIK KALABİLİR MİSİN?’
Çünkü hayatını adadığı bir şeyin o denli olmadığını fark ediyor.
Değil mi? Motamot. Bir yerde mesela bir sistem olsun, bu sistem ordu olabilir, aile olabilir ancak bir sisteme sadıkken birebir anda kendine sadık kalabilir misin?” üzere sorular var bu sinemada. Bilmiyorum olabilir misin sence? İmkansız üzere değil mi?
Bir sisteme uyacaksan kendinden biraz feragat etmen gerekiyor zira.
Bence de kendinden bir şeyler bırakıyorsun. Hatta sinemada bir sahne vardı, kurguda çıkarttık. Çok sevdiğim bir sahneydi. Orada da motamot bu türlü bir konuşma var. Başçavuş, “Bu üniformayı giydiğin an kendinden bir şeyler bırakman lazım” diyor.
Kötü bir şey üzere bahsetmiyorum bundan olağan ki. Herkesin kendi tercihi, kendi kararı. İster istemez kendinden bir şey bırakman lazım. Hazır mısın? Yahut neyi bırakıyorsun? Tahminen kendinden çok değerli, seni sen yapan bir şeyi bırakıyorsun…
Filmi izleyen herkesin en çok merak ettiği şeyi soracağım. Sinemada Kenan’ın yanı sıra Malatya’ya yargılanmaya götürülen diğer askerler de var. O asker kediyi neden öldürdü?
Sence neden öldü?
Bence kendisi kumandanlarının yanında daha alt düzeyde bir yerde. Bu nedenle gücünü kediye gösterebildi. Bu nedenle öldürdü.
Evet. Yüzde yüz o denli. Türkiye’de gazetelerde ayda en az bir sefer bu türlü bir haber okuyorum. Güçleri anca onlara yetiyor. Yani toplumun bireylere uyguladığı bir var. Baskı, baskı, baskı, baskı, baskı… Daha sonra da herkes gücünün yettiğinden bu baskıyı çıkarmaya çalışıyor… Ancak bu bir sendrom bana sorarsan.
‘FİLMDEN SORULARLA ÇIKARLARSA NE KEYİFLİ BANA’
Film, izleyicilere politik ve toplumsal açıdan nasıl bir bildiri vermeyi amaçlıyor? Sizce izleyicilerin sinemadan çıkaracağı en kıymetli his ya da fikir ne olmalı?
Ben hiç bildiri vermek istemiyorum. Sinemadan sorularla yahut düşünerek çıkabilirler. Tahminen tuhaf olacak fakat kendi hayatlarını düşünerek çıkarlarsa yahut kendilerine ‘bu hayatta insan olmak ne demek?’ diye sorarlarsa ne memnun bana.
Mesela bir kitap okuyorsunuz. O kitap farklı bir yerden ve apayrı şahıslardan bahsediyor fakat sende o denli bir his yaratıyor ki “aslında bu kitap benim hayatımdan bahsediyor” diyorsun. Şayet ben de o denli bir şey yaratırsam şahane. Zira sineması seyirci tamamlar. Her şey ortaya koyulmuyor. Bu nedenle de herkes öteki bir sineması seyretmiş oluyor günün sonunda.
‘OLANLARI GERÇEK TEMSİL ETMEK İSTEDİM’
Filmde kullanılan görsel lisan ve sinematografik tercihler nasıl şekillendi? Periyodu ve karakterlerin iç çatışmalarını yansıtmak için hangi estetik yaklaşımları kullandınız?
Dışarıda olan şeyleri natürel ki hem takip ettiğim için biliyorum hem de araştırdım. Uzmanlarla konuştuk, mesela emekli albaylarla falan. Türkiye’de herkes askeri hayatı az çok biliyor. O nedenle olanları gerçek bir formda temsil etmek istedim.
Ancak bir yandan da kendimi kısıtlamak istemiyordum. Sonuçta bir sinema yapıyoruz, belgesel değil. Onun için birtakım şeyleri değiştirdik olağan ki. Yoksa öyküyü anlatamazdım.
Uzaktan çektik lakin çok yakın planda çektik zira karakterlerin yüzlerinde ne oluyor görülsün istedim. İnsanın yüzü bana çok değişik geliyor, saatlerce seyredebiliyorum.
Filmin çekim sürecinde sizi en çok zorlayan yahut beklenmedik halde gelişen bir olay oldu mu?
Benim birinci uzun metrajım olduğu için alışılmış ki zorluklar oldu lakin bu zorluklar herhalde her sinema çekiminde yaşanıyordur. Uzun metraj, yalnızca uzun bir kısa sinema değil. Bedensel olarak bayağı sıkıntı. Uyuyamıyorsun ya da iki saat uyuyorsun.
Şöyle de tuhaf bir şey vardı; her sabah boş ellerle gidiyorum sete. Bugün aşikâr sahneleri çekeceğiz biliyorum ancak şimdi ortada bir şey yok. Boş ellerle gidiyor ve deniyorsun. İmaj direktörümüzle her şeyi konuştuk, düşündük, provalar yaptık. Yani daima hazırlıklıydık lakin düşündüğün üzere olmayabiliyor. Yahut oyuncunun tahminen bir fikri olabiliyor. Böylelikle yavaş yavaş sahne yaşamaya başlıyor.
Zaman o kadar pahalı bir şey ki çekimlerde onu da anladım. Vakit uzadıkça masraflar de çok artıyor. Bazen de artmıyor zira o para yok. Yani o mecburen o sahnenin o an orada bitmesi gerekiyor.
Gelecekte ele almayı planladığınız öbür projeler var mı?
Var, çalışıyorum fakat daha çok erken evrede.