SERVET YILDIRIM – Bu muahede ile iklim değişikliğine karşı kıymetli bir süreç başladı. Muahedenin tarafları her yıl bir konferansta toplanmaya başladılar ve bu toplantılara “Conference Of Parties” (Tarafların Konferansı) yani COP denildi. Birinci COP ise 1995’te Berlin’de gerçekleştirildi.
COP’ların 29’uncusu bu hafta Bakü’de başladı. Hükümet başkanlarının yanı sıra etraf ve sürdürülebilirlik uzmanları, aktivistler, hayır kurumları, gazeteciler ve öteki sivil toplum kuruluşları da 11 Kasım’da başlayan ve 21 Kasım’da sona erecek olan “konferans” için Bakü’de olacaklar. Beklenti büyük lakin başlar karışık zira bu toplantı bilimsel ispatlara karşın iklim değişikliği ve global ısınma tehdidinin varlığını inkar eden Donald Trump’ın seçim zaferinin gölgesinde yapılacak.
İklim tepelerinde daima fosil yakıt kullanımının kademeli sonlandırılması konuşuldu. Dubai’de ise güç sistemlerinde fosil yakıtlarının kullanımından uzaklaşmaları daveti yapılmıştı. Fakat Trump’ın başkanlık seçimini kazanması ile bu davetin üzerine bir gölge düştü. Trump vazifeye geldiğinde ABD petrol ve gaz dalına yatırımların önünü açacağını söylüyor. Blöf yapmadığını daha evvelki başkanlık devrinde Paris İklim Anlaşması’ndan çekilerek göstermişti. Buna karşın her COP’ta olduğu üzere Bakü’de de yenilenebilir güç başka bir başlık olacak. Yeşil güç bölgeleri ve koridorlarına yatırımın teşvik edilmesi; altyapının geliştirilmesi ve modernizasyonu, bölgesel iş birliğinin teşvik edilmesi için amaçlar belirlenecek. Global güç depolama kapasitesinin nasıl artırılacağı konuşulacak. Tekrar bu çerçevede pak hidrojen için global pazarın potansiyelini açığa çıkarmayı amaçlayan bir deklarasyon da gündemde olacak.
Finans COP’u
COP 29’un öbür öncelikleri ortasında iklim finansmanı da alıyor. Hatta bu COP’a “Finans COP”u diyenler bile var. Bakü’de taraflar “Yeni Kolektif Nicel Finansman Hedefi” (NCQG) üzerinde müzakere yapacak ve 2009’da belirlenen mevcut maksadın yerine geçecek yeni bir amaç belirleyecekler. Gelişmiş ülkeler, 2020 yılına kadar gelişmekte olan ülkelerdeki iklim hareketini desteklemek için yılda 100 milyar dolar harcama yapmayı taahhüt etmişti. Bakü’de katkı ölçüleri ve zamanlaması ile finanse edilecek iklim faaliyetleri ve hangi ülkelerin bu maliyetleri üstleneceğini belirlenecek.
Dubai’deki COP 28’de iklim değişikliğinin olumsuz tesirlerine karşı bilhassa savunmasız olan ülkelerin desteklenmesi gayesiyle kurulan Ziyan ve Ziyanla Çaba Fonu’nun operasyonel hale getirilmesi kararı alınmıştı. Bakü’den beklenti bu fonun sermaye yapısının güçlendirilmesi için gelişmiş ülkelerden yeni mali taahhütlerin alınması ve bu fonun düzenlemelerinin NCQG ile uyumlu hale getirilmesi.
COP 29’dan öbür bir beklenti ise milletlerarası karbon ticaret piyasası için yeni bir çerçeve belirlenmesi olacak. Paris Anlaşması’nın 6’ıncı unsurunda yer alan kuralların fonksiyonel hale getirilmesi ele alınacak.
İddialı taahhütler gerekiyor
Anlaşmaya taraf 198 ülke Şubat 2025’e kadar güncellenmiş ulusal katkı planlarını sunmak zorundalar. Bu planlarda emisyon azaltma ve iklim değişikliğinin tesirlerine ahenk sağlama eforlarını belirtecekler. Lakin Şubat’ı beklemeden kimi ülkelerin katkılarını Bakü’de açıklamaları bekleniyor. Bu mevzu kritik zira geçen yıl Dubai’de görüldü ki önceki taahhütler Paris Muahedesi gayelerine ulaşmak için yetersizdi. Yatırımlar, yenilenebilir gücün yaygınlaştırılması ve fosil yakıtların azaltılması üzere alanlarda daha argümanlı taahhütler gerekiyor.
COP29, ahenk kapasitesini artırma, dirençliliği güçlendirme ve iklim değişikliğine karşı savunmasızlığı azaltma için COP28’de ortaya konan Global Ahengi Sağlama Hedefi’nin güçlendirilmesi çalışacak.
Paris Anlaşması’na taraf ülkeler, her iki yılda bir Şeffaflık Raporu sunmak zorundalar. Sera gazı emisyonları ve ulusal taahhütlere yönelik ilerleme ve iklim değişikliği tesirleri ile ahenk gayretlerini içeren bu raporların yıl sonuna kadar sunulması gerekiyor. COP 29’da nizamlı ve şeffaf raporlamanın nasıl yapılacağı da tartışılacak.